Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Legnicy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Regina Stępień

Protokolant: star. sekr. sądowy Ewelina Trzeciak

po rozpoznaniu w dniu 21 listopada 2018 r. w Legnicy

sprawy z wniosku J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 31 października 2017 r.

znak (...)

I.  zmienia decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 31 października 2017 r. znak (...) w ten sposób, że do ustalenia wysokości emerytury wnioskodawczyni J. M. przyjmuje WWPW wyliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia wynoszący 49,22%, przy którym kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 295 452,53 złote, a jej emerytura - 1 341,27 złotych,

II.  stwierdza, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu wysokości świadczenia.

Sygn akt V U 925/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. decyzją z 31 października 2017r. znak (...), po rozpoznaniu wniosku z 12 września 2017r. przyznała J. M. prawo do emerytury od 1 października 2017r. ustalił jej wysokość. Wysokość tej emerytury w kwocie 1 319,27 zł - ustalono przez podzielenie kwoty składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji (57 570,94 zł) oraz zwaloryzowanej kwoty kapitału początkowego (289 660,37 zł) przez średnie dalsze trwanie życia (263,20 miesięcy). Dodatkowo decyzją z dnia 31 października 2017 r. ustalono okresową emeryturę w kwocie 118,03 zł. Łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 1 437,30 zł miesięcznie.

Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto przeciętną postawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości postawy wymiaru emerytury wyniósł 46,85 %. Postawa wymiaru kapitału początkowego została obliczona poprzez pomnożenie wskaźnika postawy wymiaru (46,85 %) przez kwotę bazową (1 220,89 zł) i wynosi 571,99 zł). Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 77 553,63 zł.

J. M. w odwołaniu od tej decyzji domagała się jej zmiany. Uważała, że wysokość jej emerytury została zaniżona. Pracowała bowiem 35 lat, a kwota jej emerytury jest zbliżona do najniższej płacy. Na rozprawie w dniu 12 marca 2018r. sprecyzowała swe żądanie w ten sposób, ze domagała się przyjęcia do podstawy wymiaru kapitału początkowego jej zarobków z okresu zatrudnienia z okresu 1976-1977, gdyż pracodawca sporządzając zaświadczenie Rp7 nie wykazał zarobków z tych lat z powodu braku dokumentów.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. wniósł o oddalenie odwołania argumentując jak w skarżonej decyzji. Dodał, iż wnioskodawczyni udowodniła 16 lat, 8 miesięcy i 19 dni okresów składkowych oraz 3 lata, 1 miesiąc i 13 dni okresów nieskładkowych. Zaś do wartości kapitału początkowego nie uwzględnił jedynie okresów urlopu bezpłatnego od 30 czerwca 1984r. do 25 września 1984r. i od 1 lipca 1988r. do 31 grudnia 1988r.

Sąd ustalił:

J. M. była zatrudniona w (...) Spółdzielni (...) w G. od 22 września 1975r. do 31 grudnia 1988r.,

- początkowo celem przyuczenia do zawodu sprzedawcy tj. do 22 grudnia 1975r. , następnie przedłużono jej te umowę do 22 stycznia 1976r., potem na stanowisku sprzedawcy sklepu nr(...) przy (...) Oddział w G..

Jej wynagrodzenie wyniosło:

- w 1976r. – 19 988 zł,

- w 1977r. – 21 571 zł.

Na wysokość tego wynagrodzenia składały się: wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za prace w utrudnionych warunkach.

Najkorzystniejszym wwpw kapitału początkowego jest wskaźnik ustalony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia i wynosi 49, 22 %, zaś wartość kapitału początkowego ustalona na 1 stycznia 1999r. – 79 104, 41 zł, zaś zwaloryzowany kapitał początkowy: 295 452, 53 zł.

Przy tak ustalone wartości kapitału początkowego, wysokość emerytury wnioskodawczyni kształtuje się następująco:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 57 570,94 zł.

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 295 452,53 zł

(57 570,94 zł + 295 452,53 zł) /263,20 miesięcy = 1 341,27 zł

Kwota emerytury wynosi 1 341,27 zł, a po doliczeniu okresowej emerytury kapitałowej w kwocie 118,03 zł wynosi 1 459,30 zł.

Dowody: akta osobowe wnioskodawczyni, regulacje dotyczące zasad wynagradzania pracowników handlu detalicznego, opinia biegłej z zakresu ubezpieczeń społecznych k.27-37).

Sąd zważył:

Odwołanie jest uzasadnione.

Wnioskodawczyni jako osoba urodzona po dniu 31 grudnia 1948r., po osiągnięciu powszechnego wieku określonego w art.24 posiada prawo do ustawowej emerytury, której zasady wyliczania określone zostały w art.26 ustawy z FUS, z którego wynika, że :

- emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art.25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 (ust.1),

- wiek ubezpieczonego w dniu przejścia emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach (ust.2).

- średnie dalsze trwanie życie ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet (ust.3),

- Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w Formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej ,,Monitor Polski" corocznie do 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust.3, dla wieku ubezpieczonego w myśl ust.2 (ust.4),

- tablice, o których mowa w ust.4, są podstawą przyznania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 01 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust.6 (ust.5),

- jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.

Zaś art.25 ustawy o emeryturach i rentach stanowi iż:

- podstawę obliczenia emerytury, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art.40a ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust.1a i1b oraz art.185 (ust.1),

- waloryzację przeprowadza się corocznie, od 01 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a, w wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust.3),

- waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana, powiększona o kwoty z tytułu waloryzacji przeprowadzonych (ust.4),

- waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacyjny (ust.5).

Natomiast w myśl zasad wynikających z art.25a, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art.25, jest waloryzowana kwartalnie (ust.1). I tak w przypadku ustalenia wysokości emerytury:

- w pierwszym kwartale danego roku- ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się, za trzeci kwartał poprzedniego roku (ust.2 pkt1),

- w drugim kwartale danego roku- ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się, za czwarty kwartał poprzedniego roku (ust.2 pkt.2),

- w trzecim kwartale danego roku- ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się, za pierwszy kwartał danego roku (ust.2 pkt.2),

- w czwartym kwartale danego roku- ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się, za drugi kwartał danego roku (ust.2 pkt.2).

Przy czym waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (ust.3), która polega na pomnożeniu zewidencjonowanych składek przez wskaźnik waloryzacyjny określony w ust.5 (ust.4). Natomiast wskaźnik waloryzacji składek za poprzedni rok i kwartał, ogłasza właściwy Minister do spraw zabezpieczenia społecznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej ,,Monitor Polski" (art.25 ust.12)

Z przytoczonych przepisów jednoznacznie wynika, że podstawą obliczenia emerytury według nowych zreformowanych zasad jest zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowana na koncie ubezpieczonego, za okres od 01 stycznia 1999r. powiększona o zwaloryzowany kapitał początkowy, którego zasady ustalania regulują przepisy art.173-174 ustawy emerytalnej.

Na mocy art. 173 ust.2 powołanej ustawy, kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust.3 dla osób w wieku 62 lat, z tym że wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy z FUS tj. na dzień 01.01.1999 r. (ust.3). Natomiast waloryzacja kapitału początkowego ustalonego na dzień 01.01.1999 r. odbywa się według analogicznych zasad jak waloryzacja składek, z tym zastrzeżeniem, że pierwsza waloryzacja przeprowadzana jest od dnia 01.06. 2000 r. za rok 1999 - według odrębnego wskaźnika waloryzacji kapitału początkowego za rok 1999 wynoszącego 115,60% (wyliczonego zgodnie z zapisem art. 173 ust. 4 ustawy emerytalnej). Kolejne waloryzacje kapitału początkowego, tj. za rok 2000 i lata następne, przeprowadzane są według wskaźników waloryzacji ogłaszanych dla składek na ubezpieczenie.

Z kolei wg przepisu określonego w art. 174 ust.1 ustawy z FUS, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2 do 12 tj.:

-

ust.2 - przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

-

okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

-

okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

-

okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1–3 i 6–12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

-

ust. 2a. - przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów, o których mowa w art. 7 pkt 5 stosuje się art. 53 ust. 1 pkt 2 stanowiący, że okresy te liczone są po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych.

-

ust.3 - podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art.15, 16, 17 ust.1 pkt. 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowy ustala się z okresu przed dniem 01.01.1999 r.,

-

ust. 3b - jeżeli okres wskazany do podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art.15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu,

-

ust.7 - do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.,

-

ust.8 - przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31.12.1998 r.

Współczynnik oblicza się według następującego wzoru:

gdzie:

p - oznacza współczynnik

wiek ubezpieczonego - oznacza wiek w dniu 31.12.1998 r.

wiek emerytalny - oznacza 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn

staż ubezpieczonego - oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy

wymagany staż - oznacza 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,

-

ust. 9 - staż ubezpieczonego, o którym mowa w ust.8, określa się w pełnych latach, z tym że jeżeli ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy tego stażu ponad pełne lata, staż ten zaokrągla się w górę,

-

ust.9 a - staż ubezpieczeniowy i wymagany staż, o którym mowa w art.8, określa się w dniach, jeżeli jest to dla ubezpieczonego korzystniejsze,

-

ust.10 - wiek ubezpieczonego, o którym mowa w art.8, określa się w pełnych latach, z tym że jeżeli w dniu 31.12.1998r. ubezpieczony ma więcej niż 6 miesięcy ponad wiek ustalony, to przyjmuje się pełne lata po zaokrągleniu w górę,

-

ust.11 - w przypadku gdy w momencie objęcia ubezpieczeniem po raz pierwszy ubezpieczony nie ukończył 18 roku życia, we wzorze liczbę 18 zastępuje się faktycznym wiekiem, w którym powstał obowiązek ubezpieczenia,

-

ust.12 - wyliczony współczynnik zaokrągla się do setnych części procenta i nie może być wyższy od 100%.

W myśl zasad wynikających z przepisu art.15 ust.1 i 6, o których mowa w art.174 ust.3, podstawę wymiaru stanowi ustalona w sposób określony w ust.4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych lub 20 lat kalendarzowych na podstawie przepisów prawa polskiego. Natomiast w celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, na zasadach określonych w ust. 4 powołanego artykułu 15 należy:

1)  obliczyć sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust.3, w okresie

każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2)  obliczyć stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu, a w przypadku pozostawania w ubezpieczeniu nie pełny rok, wówczas należy porównać do kwoty przeciętnego wynagrodzenia ustalonego za okres ubezpieczenia,

3)  obliczyć średnią arytmetyczną tych procentów, która z zastrzeżeniem ust.5, stanowi wskaźnik podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4) pomnożyć przez ten wskaźnik kwotę bazową,

przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250% (ust.5).

Z kolei w przypadku jeżeli nie można ustalić podstawy składek w okresie pozostawania w stosunku pracy, w takiej sytuacji ustawodawca w art.15 ust.2a ustawy z FUS dopuścił możliwość, przyjęcia za podstawę wymiaru składek kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Istotne jest, że przy ustalaniu podstawy wymiaru w dalszym ciągu wiąże organ rentowy rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe. W myśl § 21 ust.1 tego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jednak w odróżnieniu od zasad wynikających z powołanego rozporządzenia, które wiąże organ rentowy, w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia co do środków dowodowych stwierdzających wysokość wynagrodzenia, czy innych składników wynagrodzeń, mogą zostać przyjęte dowody pośrednie, pozwalające ustalić ich najbardziej przybliżone kwoty oraz inne środki dostępne w procesie cywilnym.

Wnioskodawczyni domagała się ustalenia podstawy wymiaru składek za okres zatrudnienia 1976-1977r. Na tę okoliczność poza świadectwem pracy nie przedłożyła żadnych innych dowodów.

Stąd jedynie możliwym sposobem ustalenia ich wysokości było przeanalizowanie dokumentów zawartych w aktach osobowych i przepisów wewnętrznych regulujących zasady wynagradzania pracowników handlu detalicznego. Ja wynikało z opinii biegłej sądowe, bez wątpienia, wnioskodawczyni otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za prace w utrudnionych warunkach.

Przysługiwała jej ponadto premia regulaminowa, w zależności od wykonania zadania. Jednak wobec braku jakiejkolwiek dokumentacji dotyczącej wartości tych premii, czy też wskaźników jej wysokości nie było możliwe doliczenie tego składnika.

Podobnie jest z składnikiem płacy w postaci wynagrodzenia prowizyjnego. Był to składnik zmienny. Obliczano go mnożąc stawkę prowizyjną ustaloną w odrębnych umowach przez wartość dokonanych obrotów danej jednostki handlowej i dzielono pomiędzy członków danego zespołu. Jednak wartość tych obrotów nie jest znana.

Dane te oraz wartość kapitału początkowego, a w konsekwencji wysokość należnej wnioskodawczyni emerytury ustalono w oparciu o przedstawione wyżej dokumenty oraz sporządzoną na ich podstawie opinię biegłej z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Żadna ze stron jej nie kwestionowała

Z tych względów, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kodeksu postępowania cywilnego w pkt. I wyroku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił wartość kapitału początkowego wnioskodawczyni a następnie wysokość jej emerytury w kwocie 1341,27 zł.

W punkcie II wyroku, sąd stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w ustaleniu wysokości prawa do świadczenia.

Zgodnie z treścią art. 118 pkt. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – w przypadku ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego – organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni, przy czym za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się dzień wpływu do Zakładu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Przepis art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - stanowi , że jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności .

W rozpoznawanej sprawie okoliczności niezbędne do ustalenia wartości kapitału początkowego wnioskodawczyni jako jednego z parametrów decydujących o wysokości przyznanej jej emerytury, zostały wyjaśnione na etapie postępowania sądowego. Dopiero bowiem w wyniku oraz analizy części dokumentacji zawartej w aktach ubezpieczeniowych , aktach osobowych, zakładowych regulacji placowych - przy pomocy opinii biegłej z zakresu ubezpieczeń społecznych możliwe było dokonanie wyliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego wnioskodawczyni. Reasumując, sąd uznał, iż - wydając decyzję w dniu 31 października 2017r. - organ rentowy nie popełnił błędu, skutkującego odpowiedzialnością za opóźnienie w przyznaniu świadczenia. W tym stanie rzeczy, sąd orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

SSO Regina Stępień